Abughamrents (Polatoğlu, St. Gregor) Kilisesi
Önce kilisenin önündeki tabelayı okuyalım:
Polatoğlu Kilisesi (Abughamrents): Horasandan gelen Pahlavlı Beylerbeyi Ebulamir tarafından yapılmıştır. Yapılış tarihi 994
Şimdi kilise hakkında biraz daha dedaylı bilgi verelim.
Kilesinin ilk inşası ve banisi kesin olarak bilinmemektedir.
Kilisede ilk kazı yapan Toros Toramanian kaynak belirtmeden kilisenin Pahlavuni ailesinden 941-982 yılları arasında yaşayan 1. Gregor Hamze tarafından babası Abughamrents’in anısı için inşa ettirildiğini ve Gregor Lusavoriç’e adandığını iler sürer.
Okunaklı şekilde olan kitabeden anlaşılacağı üzere Kilise Pahlavuni ailesinin bir vakfiyesi olarak yapılır.
980 civarında Prens Gergor tarafından yaptırırır, karısı Shushan tarafından içerisi tezyin edilir. Gregor ve Şuşan’ın oğulları Vahram Pahlavuni de maddi destek sağlar. 1033 yılı civarı Vahram’ın oğlu Abughamr anısına bir vakıf kurulur ve kilise bu vakfa devredilir. Burada anne, baba, oğul iş birliği ile yapılan kilisenin torunun anısına vakfedildiğini görürüz. Tam bir aile dayanışması.
Kiliesinin kuzey duvarında bulunan kitabede şunlar yazar:
“489 (M.S. 1040) yılında ben, Apelgharib, Ermeniler’in marzpanı Gregor’un oğlu ve Abughamir’in torunu, en genç oğlu olmam nedeniyle babam tarafından ihmal edilmeme rağmen, aileme olan sevgim nedeniyle bu dinlenme yerini babam Gregor, erkek kardeşim Hamze ve Hrhimosedai için onarttım ve Aziz Stefanos ve Aziz Gregor şapellerini yaptırdım. Rahiplere koşulum şudur: Aziz Stefanos’ta her cuma günü annem Shushan, her cumartesi kardeşim Gregor; Aziz Gregor’da da her cuma dayım Sadoi, her cumartesi kardeşim Gregor (Hamze) için ayin yapılacaktır…”
(Kaynak: Prof. Dr. Fahriye Bayram, Brosset, 1860: 37-38; Ghafadarian-Hovhannisian, 2012: 46, 62)
Kitabede ismi geçen Apelgharip Vahram’ın küçük kardeşi ve Surp Prkich kilisesini yaptırtan kişidir.
Yukarıdaki kitabeden anlaşılacağı üzere daha önce yapılmış olan kiliseye Ablgharip1040 yılında ilaveler yaptırır muhtemelen de kilisede onarımlar da yaptırır.
Kilisenin kendine özgü bir mimarisi var. Burada 3 basamaklı bir yapı stili görürüz. Kilisenin inşasında diğer binalarda olduğu gibi yapı malzemesi olarak volkanik tüf taşı kullanılır ve duvarlar dolgu tekniği ile yapılır. Kilise dışardan on iki yüzeyli (onikigen) olarak görülür. İçeride tavana, konik kubbeye kadar uzanan 6 niş vardır. Bu 6 niş köşelerinde oluşturulmuş yarım sütunlarla kubbeye kadar uzanır. Yarım sütunların oluşturduğu kemerler arasındaki pandantifler ile kubbeye geçiş yapılır. Kubbedeki pencereler kiliseye mükemmel bir aydınlatma sağlarlar. Bu kilisenin bir ilginç yanı da giriş kapısıdır. Tüm kiliselerin ana giriş kapısı genelde batıda olmasına rağmen bu kilisede giriş güneybatı kısmındadır.
Prof. Dr. Fahriye Bayram kilisede 2012 yılında hatalı bir restorasyon yapıldığını belirtir.
Kilisenin Kuzeyinde aziz Grigon ve Aziz Stephanos’a ithaf edilen şapel bulunmuştur. Bölgede kaçak kazı yapanlar bazı mezarları maalesef tahrip etmişlerdir.
———————
Sayfayı okumaya misafir olduğunuz için teşekkür ederim.
Herkese kendi hayat felsefesine göre mutluluklar diliyorum.
Saygılar, selamlar
Rehber Muammer Çelik
* Yukarıdaki bilgiler pek çok sayıda yazı, makale, kitap taramaları sonunda ortaya çıkmıştır.
Her türlü görüşlerinize, eleştirilerinize ve önerilerinize açığım.
Telefon numaram: 0532-2643999 e-mail adresim: rehbermuammer@gmail.com